feb 2022

Rosa Weekers (Paramaribo, 1993) is voorgedragen voor de Jonge Makersprijs van YAA.

Jij bent voorgedragen door Podium Mozaïek voor de nieuwe prijs die YAA, dankzij het Zadelhoff Cultuurfonds, uitreikt aan een Jonge Maker.  Hoe kwam jij bij dat theater? 

Twee kennissen namen me mee naar RRReuringfestival van Podium Mozaïek. De sfeer, het diverse publiek; het was er energiek en warm. Daar wilde ik zelf ook spelen. Ik heb vervolgens bij ze aangeklopt met: ik weet dat jullie mij niet kennen, maar ik heb een toffe afstudeersolo die heel goed is ontvangen, mag ik die aan jullie laten zien en als jullie het wat vinden mag ik dan op het festival spelen? Ik heb de solo toen in een studio zonder licht, decor of geluid gespeeld, dat was spannend. Maar zij stonden meteen open voor ‘mijn sollicitatie’ en zeiden ja. Daarom sta ik nu een half jaar later zelf geprogrammeerd op RRReuring. Ik ben daar heel blij mee. 

Je koos niet alleen voor een plek om op te treden maar ook voor begeleiding. 

Een positieve plek zoals Podium Mozaïek is voor mij als beginnend theatermaker  belangrijk. Er is nog veel in deze branche waarvan ik niet weet hoe het werkt. Hier leer ik dat in een veilige omgeving. Hoe doe je bijvoorbeeld de marketing voor een voorstelling en zorg je dat er publiek komt kijken. Voor het financiële deel heb ik een speelbeurs gekregen; de kostuums, decor en een regisseur moeten allemaal daaruit betaald worden. Soms botst het, want dan moet ik vooruitdenken over de zakelijke kant terwijl ik volop in het artistieke proces zit. De coaching die ik krijg gaat ook verder dan het zakelijke gedeelte, ze vragen mij bijvoorbeeld ook waar ik over 5 jaar wil zijn en wie ik met die gedachte in mijn achterhoofd wil uitnodigen.

Kun je iets meer vertellen over de voorstelling die wij gaan zien? 

Hij heet Parbo Uma. Dat staat voor Paramaribo en vrouw. Uma betekend ook licht. Ik gebruik storytelling als theatervorm. De tekst en het verhaal zijn voor mij het belangrijkste. Het gaat over mijn zoektocht naar de Surinaamse vrouwen. Wat kleurt hen? Ik verschil erg van mijn Surinaamse moeder en oma. De Surinaamse vrouwen uit mijn jeugd bewonder ik in hun doen en laten. Ze zijn vrijgevig, behulpzaam, liefdevol en werken hard. In mijn herinnering zijn zij een centrum van warmte en genegenheid. Ik maakte hier mijn eindexamenvoorstelling over en daarin plaatste ik ze op een sokkel.

Ik ben nu ouder en op een keerpunt aangekomen met Parbo Uma, ik zoek naar meer diepgang. De aanleiding is de ontdekking dat er tussen de mooie anekdotes en de bewondering ook pijn en angst verscholen zit. Zowel bij de vorige generaties als die van nu. Het was niet altijd zo rooskleurig als dat ik dacht dat het was. Waar komt deze pijn vandaan en wordt het doorgegeven? Hoe doorbreken wij, hoe doorbreek ik, de gewoontes die bewust of onbewust zijn doorgegeven vanuit pijn en angst? Ik heb het geluk dat ik een moeder heb met wie ik daarover open kan praten.

Al pratend met jou denk ik, jij hebt letterlijk een vader- en een moederland. Zie jij dat ook zo?

Mijn moeder is Surinaams en mijn vader Nederlands. Ik ben in Paramaribo geboren, woonde mijn basisschooltijd in Nederland, verhuisde vervolgens naar Suriname waar ik de middelbare school volgde en daarna kwam ik op mijn twintigste terug voor mijn studie in Utrecht. Het grappige is dat ik Suriname ook echt als moeder zie en Nederland als vader. Ik vertel daar ook iets over in de voorstelling. In voel mij inmiddels in beide landen thuis, dat is een rijkdom. Het is wel vervelend dat ik in Nederland vaak te horen krijg dat ik helemaal niet zo Surinaams lijk of klink, volgens het gangbare stereotype. Hoe mensen naar je kijken heeft impact op je zelfbeeld. Nu niet meer, maar toen ik begin twintig was bracht het me aan het twijfelen: wie of wat ben ik nu echt en hoe leg ik dat steeds weer uit? Ik had constant het gevoel dat ik iets moest bewijzen. Als je zelf vindt dat je beiden bent, dan is het frustrerend als iemand zegt: oh maar jij bent helemaal niet zo Surinaams. Dan wordt de helft van jou ontkend. 

Voor deze voorstelling heb je veel research gedaan, vertel daar eens meer over.

Het denken over Surinaamse vrouwen is vooral in Nederland, maar ook in Suriname soms best stereotyperend. Als je bij google Surinaamse vrouwen intypt is het eerste wat je ziet tips over hoe je een Surinaamse vrouw kunt vinden om te daten of hoe ze zou zijn in bed. Als het dat niet is dan gaat het over eten.  Ze is zoveel meer dan dat. Waarom vind ik pas op de tweede googlepagina iets echt interessants, iets van waarde over haar? 

Ik heb voor deze voorstelling veel onderzoek gedaan. Eerst vroeg ik aan een grote groep mensen om vijf zinnen of kernwoorden op te schrijven over welke associatie ze hadden bij Surinaamse vrouwen. Daarna heb ik veel Surinaamse vrouwen zelf bevraagd. Wat maakt jou een Surinaamse vrouw? Wat zou je willen doorgeven aan je dochter? Voor de interviews benaderde ik een diverse groep van Surinaamse vrouwen, zowel in leeftijd als etnische achtergrond (Javanen, Creolen, Boslandscreolen, Boeroe’s, Libanezen, Hindoestanen, Inheemsen en alles ertussenin). Mijn moeder deed dat ook in Suriname. Ik was op zoek naar onze gedeelde grond. 

Kun je een voorbeeld geven wat je ontdekte als gedeelde noemer?

Ik heb een sterke band met mijn moeder en heb deze vraag ook met haar besproken. 

Mijn moeder hoorde bij de eerste generatie Surinamers die naar Nederland kwamen. Zij werd hier op heel jonge leeftijd geconfronteerd met racisme en moest altijd veel van zich af laten glijden. Ze kwam niet uit een rijk gezin, dus heeft voor veel dingen hard moeten werken. Omdat er een bepaald beeld werd geschept over haar, moest ze soms harder werken dan anderen. Dat harder moeten werken en dingen van je af laten glijden is denk ik wel een gedeelde noemer. Je moet drie keer zo hard je best doen, dat werd je vaak luidkeels op het hart gedrukt. En dat ik dankbaar moet zijn voor wat ik heb. Vroeger was er minder. Dat is denk ik ook gedeelde grond. 

Dec 2021

Sarah Huygens Jawla

Choreografe Sarah Huygens Jawla viel op met haar voorstelling Between Us die in première ging tijdens  Julidans 2021. De voorstelling zit dicht op de huid. Persoonlijke verhalen van de performers vormen het uitgangspunt.

YAA heeft een nieuwe prijs ingesteld, jij bent  de eerste die deze YAA Jonge Makers prijs ontvangt. Laten we daarom beginnen met kennismaken. Wie is Sarah Huygens Jawla? 

Jij ziet nu een zwarte vrouw van 31 jaar die Nederlands spreekt. Maar ik ben opgegroeid bij mijn witte moeder. Ik ben niet zwart en niet wit en toch plaatsen mensen mij in een hokje en dat is confronterend.  Nog nooit had ik mijn Gambiaanse familie ontmoet tot ik ze opgezocht heb. Suwocono betekent ‘thuis’ in het Gambiaans, en door de warme ontvangst door mijn familie ben ik letterlijk ‘thuis’gekomen. Het is een rijkdom dat deze familie achter mij staat. Ik kreeg door deze reis ook meer oog voor structuren. Zo werd ik in Gambia gezien als een half witte rijke vrouw. Ik ben dus opgegroeid met twee identiteiten als zwarte vrouw in een witte westerse wereld. Maar als je vraagt hoe ik mezelf zie? Dan zeg ik een Woman in Love.

Women in Love?  Dat is toch de titel van het stuk dat jij maakte met steun van Bijlmer Parktheater?

Een jaar werkte ik aan Women in Love. Dat draait om het samenzijn van vier donkere vrouwen op het podium. Liefde voor jezelf en liefde voor elkaar. Mensen vinden iets van jou maar wat vind je er zelf van? Het gaat over de liefde voor jezelf terug vinden. Persoonlijke verhalen van de performers vormen de basis van waaruit ik werk. Daardoor ontstaat er een dunne lijn tussen theater en realiteit. 

Het woord verbinden loopt als rode draad door ons gesprek. Kun je een voorbeeld geven hoe jij dat in je werk vorm geeft.

Ik ben in het kader van Future Me, een danstheater festival, naar Kenia geweest. Ik wilde de dialoog starten met groepen die elkaar normaal niet ontmoeten. In drie maanden heb ik via crowdfunding het benodigde geld bij elkaar gebracht om daar een festival te organiseren voor en door jongeren. 

Met lokale artiesten , dansers en acteurs brachten we jongeren uit de sloppenwijk samen met jongeren van een privé school. Ze volgden samen de lessen, repeteerden in hun schooluniformen waardoor je letterlijk het verschil niet zag. Zij waren helemaal niet bezig met status. Ze zijn eerlijk in het moment. In de pauze werd er gevoetbald. Een jongen zei: ik heb nog nooit op zo’n mooi voetbalveld gespeeld. Ik wilde deze jongeren het perspectief geven dat er meer mogelijk is. 

Je bent geselecteerd voor de Nieuwe Makers regeling van het Fonds voor de Podiumkunsten. Een kans om in twee jaar tijd jezelf te ontwikkelen als opkomend theatermaakster.

Ja het is een zware procedure om geselecteerd te worden. Per jaar krijgen slechts vijftien personen uit heel Nederland deze kans. Ik schreef een projectvoorstel voor mijn persoonlijke, vakmatige en zakelijke ontwikkeling. Dat plan moet je verdedigen voor een commissie. Nu na een jaar vind ik het een hele uitdaging om de eigenaar te blijven van mijn artistieke ontwikkelingsproces. Wel plannen maar tegelijkertijd voorkomen dat je in een keurslijf terecht komt. Onder begeleiding van professionals werk ik aan verrassende voorstellingen. Between Us, waar jullie naar gaan kijken, was de eerste voorstelling.

Een belangrijk onderdeel is mijn persoonlijke ontwikkeling, de drive van waaruit ik wil werken. Mijn favoriete leerstijl is werken vanuit een emotionele binding. Pas in tweede instantie wil ik me in theorie verdiepen. 

Je tipte elementen van je persoonlijke ontwikkeling aan. Heb je ook plannen voor je vakmatige ontwikkeling? 

Ik kom net terug van een opleiding aan L’ Ecole des Sables in Senegal. Germaine Acogny, de oprichtster, heeft een unieke fusion techniek ontwikkeld. Zelf danste zij in Parijs, Brussel en New York. Zij mixt balletstijlen met traditionele Afrikaanse dans. 

In haar dansschool wordt door dansers uit de hele wereld en uit Afrika op heel hoog niveau gedanst. Meer dan 700 dansers uit Afrikaanse - en Westerse landen zijn daar sinds 1998 opgeleid. 

Welke toekomst droom je voor jezelf?

Nederland is weliswaar een multiculturele samenleving maar van mensen van kleur wordt verwacht dat zij zich conformeren aan de Nederlandse ‘standaard’.  Een steeds grotere en zichtbaardere groep past niet in dat enkele hokje of je nu zwart bent of queer. Iedereen die ‘anders’ is  wordt geconfronteerd met identiteitsvragen. 

Daarom wil ik een platform bieden aan groepen en community’s,  ze representeren, ze een stem geven en verhalen zichtbaar maken. Ik wil publiek bewust maken van de betekenis die achtergrond en identiteit heeft in een gemengde samenleving als de Nederlandse. Daarom ben ik op deze planeet. 

Queer is een begrip dat sterk leeft bij jouw generatie, meer dan bij mijn leeftijdsgenoten. Wat zie jij als essentie?

Queer is een paraplubegrip en staat eigenlijk voor alles wat tegen de norm in gaat. De heteronorm is vaak dominant. Zo’n overkoepelende term heeft als voordeel dat het breder en dus  minder expliciet is. Geen indelingen in hokjes. Ik hoop een nieuw vocabulaire te kunnen ontwikkelen. En dat mijn voorstellingen er in slagen om in de komende decennia daar de juiste woorden aan geven. Hier was tot nu toe geen aandacht voor. 

Wat gaan we beleven tijdens jouw voorstelling Between Us?

Met deze voorstelling, beleef je met de dansers een reis door intimiteit en door de fases die intimiteit kent. We leven in een hyperindividualistische maatschappij. Weten we nog wel hoe we intiem kunnen zijn? Hoe we ons echt verbinden met elkaar?

Het draait om de intimiteit tussen zes vrouwenlichamen van krachtige wezens die ook schoonheid laten zien op het podium. Meestal zien we mannen en vrouwen dansen. Maar nu zijn het vrouwenlichamen die in beeld staan.  Als choreografe wil ik de dialoog starten over intimiteit tussen vrouwelijke lichamen en taboes doorbreken of aankaarten. 

Al kijkend zie je tijdens de performance de connectie die zij maken en het oprechte ontmoeten. Zo word je als publiek verleid om jouw reis te maken door de intimiteit waar jij zelf in je leven mee bezig bent.